درمان ارتودنسی ناهنجاری های بعد عرضی چیست و چه کاربردهایی دارد؟
جمجمه انسان از 22 استخوان به هم متصل تشکیل شده است. استخوان فک فوقانی یا ماگزیلا استخوانی است فک فوقانی، گونه‌ها و قسمت پایینی چشمان شما را می‌سازد. حال اگر این استخوان باریک باشد چه می‌شود؟ اگر بعد عرضی ماگزیلا باریک باشد مشکلاتی نظیر گونه‌های صاف و فک برجسته به وجود می‌آید. همچنین مشکلات مسیر هوایی و دندانی و چفت شدن دندان‌ها نیز با ماگزیلای باریک همراهی دارند.
گسترش فک بالایی یا همان ماگزیلا در بعد عرضی یکی از درمان‌های پرکاربرد در ارتودنسی به منظور اصلاح مال اکلوژن است؛ مخصوصا زمانی که نارسایی عرضی اسکلتی ویا دندانی ماگزیلا و کراس بایت خلفی مشکلات تشخیصی اصلی باشند. این امر به طور ویژه‌ای در تکامل اولیه دندان ها اهمیت دارد که اگر بدون درمان رها شود، منجر به غیر قرینگی صورت و اختلال در عملکرد مفصل تمپورومندیبولار می‌شود.
به عقب بودن دندان های بالایی نسبت به دندان های پایینی کراس بایت (cross bite) گفته می‌شود. اگر دندان‌های جلویی عقب باشند کراس بایت قدامی و اگر دندان‌های عقبی عقب باشند کراس بایت خلفی است.
گسترش ماگزیلاری کاربردهای دیگری هم دارد که از آن جمله می‌توان به افزایش محیط قوس دندانی در نبود کراس بایت خلفی به منظور تسهیل درمان لبه‌ای، بهبود تنفس از راه بینی و ارتقای روابط داخل قوسی با رشد و موقعیت گیری خودبخودی فک پایینی (مندیبل) اشاره کرد.
در بیماران دارای بعد عرضی ماگزیلاری کوتاه که از سن رشد خود فاصله گرفته‌اند از دو روش گسترش بعد عرضی ماگزیلاری ارتودنسی و جراحی برای اصلاح کراس بایت خلفی و کوتاه طول قوس ماگزیلا استفاده شده است.
تنگی ماگزیلا به چه علتی به وجود می‌آید؟
تنگی عرضی ماگزیلا علل مختلفی دارد که می‌توان آن‌ها را در طیف‌های ژنتیک، عوامل محیطی و عادات غلط دسته‌بندی کرد. کراس بایت خلفی معمولا ناشی از نارسایی اسکلتی عرضی ماگزیلا است که می‌تواند ناشی از یک مشکل زمینه‌ای مادرزادی، تکاملی، تروماتیک یا ناشی از درمان (مثلا جراحی ترمیم شکاف کام) باشد.
از جمله سایر علل کوتاهی عرضی ماگزیلا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رشد غیر قرینه ماگزیلا یا مندیبل
- اختلاف پهنای قاعده ماگزیلا و مندیبل
- از دست دادن زودهنگام یا درنیامدن دندان های دائمی
- روی هم درآمدن دندان ها
- ناهنجاری در توالی درآمدن دندان‌ها
- اختلال تنفسی از راه بینی در دوره‌های حیاتی رشد
- اختلالات آناتومی دندان‌ها
- عملکرد ناصحیح مفاصل تمپورومندیبولار
- عادات غلط دهانی مثل مکیدن انگشتان
علایم و نشانه‌های داشتن یک فک بالایی باریک چیست؟
مهم‌ترین مشکلات افرادی که ماگزیلای باریکی دارند در شکل صورت و چفت شدن دندان ها (بایت) است:
- مال اکلوژن یا چفت نشدن مرتب دندان ها
- آندربایت
- برجسته شدن لب پایینی
- لب بالایی نازک
- استخوان‌های گونه صاف
- برجسته شدن بینی
مشکلات اصلی دندانی بعد عرضی ماگزیلای کوتاه نیز عبارتند از:
- دندان قروچه
- گاز گرفتن غیر عمدی زبان و گوشت دهان
- دشواری در جویدن
- تنفس از راه دهان
- آپنه انسدادی خواب
- خر و پف
- سایش مینای دندان
گسترش سریع ماگزیلا با کمک ارتودنسی
گسترش بعد عرضی ماگزیلا برای اولین با استفاده از یک دستگاه برداشتنی جک پیچی در سال 1860 ابداع شد. این دستگاه توانست در عرض 2 هفته 7 میلی‌متر گسترش ایجاد کند. طی این مدت پیشرفت‌های زیادی ایجاد گردید و در تنهایت در 1961 یک متخصص ارتودنسی آمریکایی توانست با یک دستگاه متصل به بافت دندانی گسترش بعد عرضی قاعده استخوان ماگزیلا و دندان های عقبی را نشان دهد.
گسترش سریع ماگزیلا با کمک جراحی
یک فرد بزرگسال بالغ که استخوان های کام او در وسط با یک مفصل مستحکم به یکدیگر متصل شده‌اند به گسترش ماگزیلا با ارتودنسی به خوبی پاسخ نخواهد داد و با مشکلات عدیده‌ای نظیر پارگی لثه ها و غیر قرینگی همراه است. علاوه بر اتصال کام سخت دو طرف به یکدیگر، سایر مفاصل مثل زایگوماتیک و تریگوئید نیز اجازه گسترش ماگزیلا را با ارتودنسی در یک فرد بالغ نمی‌دهند. به همین دلیل است که آزادسازی آناتویک این اتصالات عوارض گسترش سریع ماگزیلا را کاهش داده و آن را تسهیل می‌نماید.
استفاده از جراحی برای کمک به گسترش سریع ماگزیلا برای اولین بار در سال 1938 ابداع شد. از همان زمان نظرات مختلفی درباره‌ی تعداد استئوتومی‌های لازم برای کمک به گسترش سریع ماگزیلا وجود دارد. متخصصان مختلف از استئوتومی‌های مختلف از بین پیریفرم، زایگوماتیک، تریگوئید و خط وسط کام سخت استفاده می‌کنند.
چه مداخلاتی برای گسترش بعد عرضی ماگزیلا وجود دارد؟
مداخلات مختلف ارتودنسی برای گسترش ماگزیلا مطرح است. بدین منظور از دستگاه‌های مختلفی استفاده گردیده است که قابل برداشتن، متصل به دندان، بافت دندانی ویا استخوان بوده‌اند. سرعت عملکرد این دستگاه‌ها از سریع (0.5 میلی‌متر در روز) تا آهسته (0.25 میلی‌متر هر دو هفته) متغیر بوده است. اخیرا از یک دستگاه لبه‌ای سلف لیگیت نیز بدین منظور استفاده شده است. زمان‌بندی و نتایج انواع این دستگاه‌ها با هم فرق می‌کند.
گسترش بعد عرضی ماگزیلا در اوایل یا اواخر دوره رشد یا در بیماران بزرگسالی که دوره رشد خود را گذرانده‌اند با اهداف مختلفی انجام می‌شود که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- اصلاح کراس بایت خلفی
- اصلاح جابجایی عملکردی مندیبولار مرتبط با کراس بایت خلفی
- بهبود طول قوس دندانی
- بهبود روابط مولار بین قوسی در خط وسط
به خاطر همین تنوع بالای انواع روش‌های گسترش بعد عرضی ماگزیلا و اهداف مختلف است که نمی‌توان نتیجه‌گیری کلی از اثربخشی این روش ارائه داد. بنابراین بهتر است مشکل اختصاصی دندانی یا اسکلتی و روش و دستگاه خاصی که قرار است استفاده شود به طور ویژه تحت بررسی قرار گیرد.
اثرات فوری گسترش سریع بعد عرضی ماگزیلا
بر اساس تحقیقات انجام گرفته درمان ارتودنسی برای گسترش بعد عرضی ماگزیلا به مدت 2 تا 4 هفته که 60% آن‌ها دندانی و 40% اسکلتی بوده‌اند، به ترتیب باعث رشد 6.7 و 4.4 میلی‌متری بعد عرضی ماگزیلا در فاصله‌ی بین دو تاج و ریشه دندان‌های مولار روبروی هم شده است. همچنین میانگین افزایش بعد عرضی قاعده‌ای 2.37 میلی‌متر و بعد عرضی نازال 2.14 میلی‌متر بوده است. بدین منظور از دستگاه‌های مختلفی نظیر هاس و هایرکس استفاده شده بود.
در گسترش آهسته مدت زمان درمان به جای 2 تا 4 هفته، 3 تا 4 ماه است. گسترش بعد عرضی ماگزیلا با دستگاه‌های جداشدنی ارتودنسی در دوره‌ای که دندان‌ها درمی‌آیند می‌تواند کراس بایت را تصحیح نماید.
